تهران-

تهران-

برج آزادی

برج آزادی تهران نماد کشور ایران

میدان آزادی تهران و برج آزادی واقع در آن اصلی ترین نماد شهر تهران و از مهم ترین جاذبه های گردشگری تهران است. در واقع برج آزادی را به عنوان نماد کشور ایران در جهان می‌شناسند و اگر در google و سایر موتورهای جستجو نام ایران را به انگلیسی جستجو نمایید قطعا تصویر برج آزادی را خواهید دید!

در این مقاله تلاش شده است که هر آنچه درباره این نماد تاریخی و جاذبه گردشکری شهر تهران نیاز دارید از تاریخچه، مشخصات و بازدید از مجموعه برای بازدید کنندگان عزیز سفربام گردآوری گردد.

تاریخچه برج آزادی

تهران در دهه 40  به شهری به سرعت در حال توسعه با خیابان های عریض، باغ راه ها، بلوار ها و ساختمان‌های بلند و پیشرفته تبدیل شده بود به گونه‌ای که گردشگرهای خارجی، تهران را توکیو دوم آسیا خطاب می‌کردند. در این میان جای یک نماد که تهران بلکه ایران با آن به دنیا معرفی شود خالی بود البته از انگیزه‌های اصلی ساخت این برج برگزاری جشن‌های 2500 ساله شاهنشاهی بود! لذا در سال 1345 طرح یک نماد معرف ایران بین معماران ایرانی به مسابقه گذاشته شد که در نهایت طرح مهندس حسین امانت فارغ التحصیل دانشگاه تهران برنده و برای ساخت انتخاب شد.آقای امانت مهندس 24 ساله‌ای بود که ماموریت یافت میدانی طراحی کند که نماد ایران مدرن و نشان دروازه تمدن بزرگ در قرن 20 باشد.  

در 11 آبان 1346 یعنی یک سال بعد از مشخص شدن طرح برنده، شاه، نخست وزیر- امیرعباس هویدا- و شهردار وقت تهران به سه راه مهرآباد رفتند و در نقطه‌ای که اکنون پایه شمال غربی برج آزادی قرار دارد، لوح یادبود و سنگ بنای برج آزادی را زیر خاک دفن کردند، آن ها این کار را با الگو گرفتن از داریوش هخامنشی که الواح سیمین و زرین را به عنوان سنگ بنای تخت جمشید در زمین تخت جمشید دفن کرده بود، انجام دادند.

عملیات بنای برج آزادی در 11 آبان 1348 شمسی آغاز شد و تا چند روز قبل از جشن‌های 2500 ساله بخش‌هایی از کار مانند سنگ فرش میدان آزادی و جمع آوری داربست‌ها به پایان نرسیده بود. نهایتا برج آزادی (برج شهیاد) با یک کار شبانه روزی فشرده، آماده بهره برداری شد و در ساعات شش و نیم بعدازظهر روز شنبه، 24 مهرماه 1350 با حضور سه هزار مهمان داخلی و خارجی، شامل روسای کشورهای خارجی، سفرای خارجی مقیم تهران، روسای دانشگاه‌های کشور، مقامات لشکری و کشوری و خبرنگاران به دست محمدرضا پهلوی افتتاح شد.

در روز افتتاح برج میدان آزادی برای نخستین بار منشور کوروش کبیر که نخستین نوشتار حقوق بشری جهان است پرده برداری شد. البته در منابع رسمی، 28 دی ماه را سالروز افتتاح برج آزادی ثبت کرده اند، که در پاسخ باید گفت شورای جشن‌های 2500 ساله، برای اجرای یک رویداد شکل گرفته بود و بعد از آن رویداد، دیگر موضوعیتی نداشت که این شورا برج آزادی (برج شهیاد) را اداره کند. بنابراین باید این برج به نهاد ذیربط موضوع، یعنی وزارت فرهنگ و هنر تحویل می‌شد تا به درستی اداره شود. این کار در روز 28 دی ماه 1350 با امضای یک صورت جلسه انجام شد و شورای جشن های 2500 ساله، برج شهیاد را به وزارت فرهنگ و هنر تحویل داد. این اقدام، فقط یک روند اداری بود.

پس از افتتاح برج آزادی در ایران این بنا نمونه‌ای از نماد و نشانه‌های شهری شد که معماری شاخص آن تلفیق طاق‌های معماری قبل و بعد از اسلام و تبدیل آن به نمادی مدرن و چشم نواز بود. بنای برج آزادی در عصر بتن و آهن به زیبایی استوار گشته و با دارا بودن هزاران سال پیشینه معماری اصیل ایرانی خود را با تکنولوژی روز دنیا همگام ساخته است.

پس از پیروزی انقلاب ۵۷ و در پاسداشت فریادهای آزادی خواهانه مردم ، این برج و میدان به نام میدان آزادی و برج آزادی نامگذاری گردید. این بنای فرهنگی در سال 1382 از وزارت فرهنگ به بنیاد رودکی واگذار گردید.

مشخصات برج آزادی

مساحت زیربنای میدان آزادی 78هزار متر مربع است. و بنای برج به صورت دروازه‌ای به ارتفاع 45 متر ساخته شده که 5 متر آن در عمق زمین است طاق برج از زمین 23 متر ارتفاع دارد و دارای 8 بخش مجزا ست. عرض پایه‌های برج 64 متر و در محوطه میدان آزادی 65 هزار متر مربع باغچه بندی و گلکاری شده است. در ساختمان آن 25000 قطعه سنگ و 900 تن آهن استفاده شده است.

مجموعه فرهنگی هنری آزادی متشکل از چند بخش در طبقه تحتانی برج آزادی قرار دارد و شامل موزه، کتابخانه، سالن دانستنی‌ها، سالن ایرانشناسی، نگارخانه، سالن اجتماعات و سالن برگزاری کنسرت و کنفرانس است.

ویژگی های معماری برج آزادی

بادگیرها: بادگیر، نوع ابتدایی تهویه مطبوع، از ابداعات ایرانیان به شمار می‌رود و از دیرباز جزء نمادهاي تمدن ایرانی بوده است. استفاده از بادگیر در ایران سابقه‌ای بسیار طولانی دارد تا آنجا که برخی پژوهشگران، بنا بر شواهد باستان شناختی، تاریخ 4000 سال قبل از میلاد را برای آن رقم زده‌اند.

در برج آزادی نیز فضایی مانند بادگیرها در راس برج شبیه‌سازی شده است؛ از این رو، در چهار سوی طبقه آخر بنا، شیارهایی عمودی مشابه دریچه‌های بادگیر(چشمه‌ها) وجود دارد. این شیارها، افزون بر استفاده زیباشناختی و تزيینی در طرح بنا، به تهویه هوای داخل بنا نیز کمک می‌كند.

بازار: بخشی از فضاهای مرتبط با مجموعه برج آزادی زیرگذر شرقی آن است که، همچون سایر فضاهای این مجموعه عنصر دیگری از معماری کهن ایرانی اسلامی را بيان مي كند. نقشه و شکل کلی این فضا تداعی کننده بناهای بازار است.

در این فضا، چین و شکن‌های موجود در سقف به همراه نورگیر(روشندان) مرکز آن یادآور فضاهای تیمچه و طاقبندی بازارها و انعکاس صدا در این فضا یادآور همهمه حجره داران و مشتریان است. همچنین حوضچه وسط آن گویای حیاط و استراحتگاه بازارهاست.

باغ ایرانی: باغسازی یکی از هنرهای كهن ایرانیان است که سنت‌های ارزشمند و قدرتی معنوی را در خود دارد. تاریخ پیدایش اولین باغ‌ها در ایران به دوره هخامنشیان و باغ‌های سلطنتی پاسارگاد (قرن 6 قبل از میلاد) برمی‌گردد.

نگاهي به ساختار مجموعه میدان و برج آزادی و با توجه به محوربندی میدان و استفاده از آبنما در آن و همچنین درخت‌ها و نحوه قرارگیری برج در تقاطع دو محور اصلی میدان، مي‌توان گفت كه تلاش معمار بر این بوده که الگو برداری آزادی از باغ‌های ایرانی و به ويژه کوشک  و باغ کوشک داشته باشد. گواه این امر شباهت بسیار زیاد آبنمای محور اصلی میدان آزادی با آبنماهای باغ فین کاشان است. همچنین استفاده مناسب از هندسه ایرانی و الهام گیری از نقوش هندسی جداره داخلی گنبد مسجد شیخ لطف الله اصفهان در فضای سبز اطراف برج آزادی به خوبی مشهود است.

چهارطاقي (چارتاقي): پارسيان همواره يکتاپرست و براي دين خود جايگاه خاصي قائل بوده‌اند. در زمان ساسانيان، دين رسمي کشور زرتشتي بود و از اين‌رو آتش برايشان تقدس خاصي داشته است تا آنجا که، براي نگهداري از آن، جايگاه مخصوصي مي‌ساختند که به آن چهارطاقي‌ اطلاق مي‌گشت.

ترکيب چهارطاق با ايوان يکي از ترکيب‌هاي جاودان در هنر معماري ايران به شمار مي‌رود که در عهد اسلامي نيز از طرح کلي آن در معماري گورستان‌ها و  مسجدها و ديگر بناها استفاده شده است.

از ديگر کاربردهاي چهارطاقي‌، که بتازگي کشف شده و معرف توانايي‌هاي علمي نياکان ماست، استفاده از آن به گونه تقويم آفتابي يا شاخص اندازه‌گيري زمان با استفاده از تغييرات ميل خورشيد است. در اين زمينه، دقت محاسبات تقويمي در چهارطاقي نياسر کاشان در بين ديگر تقويم‌هاي آفتابي دنيا بي‌نظير است.

با مقايسه‌اي گذرا در پلان‌هاي چهارطاقي‌ و برج آزادي، مي‌توان دريافت که پلان برج آزادي برداشتي آزاد از پلان چهارطاقي‌ با اين تفاوتهاست:

1. قاعده مربع شکل چهارطاقي‌ به مستطيل بدل گشته است.
2. قوس‌هاي ميان پايه‌ها در آزادي به صورت دو به دو، در ارتفاع‌هاي متفاوتي، قرار گرفته‌اند و نوع قوس‌هايشان نيز با يکديگر متفاوت است.
3. برخلاف چهارطاقي‌ که معمولاً گنبدي مدور روي پايه‌هاي آن قرار مي‌گرفت، در برج آزادي از نوعي گنبد استفاده شده که الهام گرفته شده از گنبدهاي رک است و روي آن با سازه سربرجي ‌پوشانيده شده است، به نحوي که گنبد ازنماي بيروني ديده نمي شود.
4. گنبد برج آزادي، به جاي قرارگيري روي چهارپايه، با اختلاف ارتفاعي حدود 10 متر بالاتر از پايه‌ها قرار گرفته است.

نورگیر یا روشندان: نور، در هنر معماري، يکي از اجزايي است که در کنار عناصر و مفاهيم ديگري، از قبيل ساختار و نظم فضايي و مصالح و رنگ و ...، مطرح مي‌شود و به عنوان عنصري مجزا بايد در طراحي نقش خود را ايفا کند.

در برج آزادي، با به کارگيري عناصر سنتي نورگيري ـ همچون روشندان و روزنه در طبقات مياني و پنجره‌هاي شش ضلعي و شيارشکل در طبقات فوقاني برج ـ بر نشان دادن تضاد سايه و روشن و ايجاد فضايي خيالي و سحرآميز تأکيد ورزيده است.

در طبقات اول و دوم، روشنداني با طرح شمسه در ميانه سقف کاربندي شده جلوه‌گري مي‌کند که در کنار روزنه‌هاي تعبيه شده در ميان دو طاق (ديوار داخلي طبقه اول) فضا را به زيبايي نور پردازي مي كند. تفکر و انديشه هنرمندانه معمار در برداشت آزاد از عناصر طبيعي، همچون خورشيد و ستاره، و تلفيق آن با مضاميني همچون معماري سنتي و مدرن و اجراي آن با مصالح سختي همچون بتون بسيار قابل توجه است.

طاق: پوششها و بويژه پوشش سقف‌ها از نکته‌هاي بسيار عمده و مورد توجه در معماري‌اند. يکي از پوشش‌هاي بسيار زيبا و مناسب براي اتصال سقف‌ها، بخصوص در مورد دهانه‌هاي بسيار بزرگ به ديوارهاي جانبي، استفاده از طاق است. اولين طاق قوسي شکل در ايران زيگورات چغازنبيل شناسايي شده است. در معماري قبل از اسلام، فرم بيشتر قوس‌ها بيضي شکل بود؛ و هر چه دهانه قوس بزرگتر مي شد، خيز قوس نيز بيشتر مي‌شد. بهترين نمونه اين قوس همانا طاق کسري (ايوان مداين) واقع در بغداد امروزي است.

در نماي شرقي – غربي برج آزادي، استفاده از دو طاق بيضي شکل و جناغي بخوبي مشهود است. در بين اين دو طاق، سير صعودي مرکز طاق به سمت بالا توسط هشت بخش محرابي شکل مشاهده مي‌شود که چگونگي تبديل شدن طاق باستاني بيضي شکل به طاق جناغي اسلامي را بيان مي‌كند.

کاربندي: يکي از تزيينات بسيار كهن و زيباي معماري سنتي استفاده از کاربندي‌ است.کاربندي به انواع طاقسازي‌ تزييني اطلاق مي‌شود و متشکل از باريکه طاقهاي موربي است که با يکديگر تلاقي مي يابد و از تقاطع آنها (مفصل‌ها) براي ايجاد طاق، به منظور پوشش، استفاده مي‌شود.  در برج آزادي از هنر کاربندي در فضاهاي مختلف بسيار الهام‌گيري شده است که نمونه‌هاي آن در نماي زير طاق بنا، سقف سالن دانستني‌ها، زير گنبد رک‌ (واقع در طبقات برج)، بخوبي نمايان است.

کاشیکاری: یکی از روشهای دلپذیر تزيین معماری در سراسر سرزمین‌های اسلامی است. تحول و توسعه کاشي‌ها از عناصر کوچک رنگی در نماهای آجری آغاز شد و به پوشش کامل بنا در آثار تاریخی قرن‌هاي 8 و 9 هجري انجامید. در کارشیکاری معرق، رنگ‌های متنوعی به کار برده  مي‌شود که در ميان آنها رنگ‌های سفید و آبی تیره و فیروزه‌ای سبز و پرتغالی بیشتر به چشم می‌خورد.

برج آزادی، به منظور بهره‌گیری از معماری تلفیقی ایرانی- اسلامی، به زیبایی از کاشی و بویژه تکنیک کاشی معرق در نمای خارجی و نیز روی گنبد طبقه فوقانی برج و همچنین استفاده از رنگ آبی فیروزه‌ای بهره برده است. این امر موجب زیبایی وافر بنا و نیز تداعی‌کننده معماری اصیل ایرانی در ذهن بیننده است. کاشیكاري پر طاووسی، در قوس جناغی (تیزه‌دار) نمای شرقی- غربی برج، از مهارت فراوان معمار و استادان کاشیكار ایرانی حکایت دارد. 

بازدید از مجموعه فرهنگی هنری آزادی

ساعات بازدید از مجموعه فرهنگی هنری آزادی همه روزه غیر از شنبه‌ها و ایام شهادت از ساعت 9 تا 18 و جمعه‌ها 10 تا 19 امکان پذیر است.

بهای بلیط بازدید از برج آزادی برای هر نفر 1000 تومان است و بازدید از طبقات برج و آشنایی با معماری اصیل ایرانی، سالن ایرانشناسی، گذرگاه پیشینیان، موزه اصلی مجموعه، تالار آئینه، نگارخانه‌ها، ربات سخنگو و پیانیست، موزه شهاب سنگ و ...از جمله قسمت‌های برج آزادی است.

پارکینگ در ضلع غربی و هزینه های پارکینگ به صورت جداگانه است.

تلفن : 4-66023951

نمابر: 66023958

ارتباط با روابط عمومی : 66064121

بازدیدگروهی با هماهنگی قبلی     

 تلفن رزرو : 2-66064121

آدرس برج آزادی تهران: میدان آزادی - برج آزادی - مجموعه فرهنگی هنری برج آزادی